Giai cấp là gì? Định nghĩa giai cấp của Lênin

Giai cấp là gì? Phân tích các đặc trưng cơ bản trong định nghĩa giai cấp của Lênin?

Trong lịch sử phát triển của triết học có rất nhiều quan điểm khác nhau về giai cấp, nhiều nhà triết học và xã hội học của những giai cấp bóc lột đã xuyên tạc bản chất của sự phân chia xã hội thành giai cấp. Họ cho rằng sự khác nhau về giai cấp, là do sự khác nhau về chủng tộc, về tài năng cá nhân, về địa vị và uy tín xã hội, về sở thích cá nhân v.v… Đồng thời, khẳng định sự tồn tại của giai cấp có tính chất tuyệt đối và vĩnh cửu.

Giai cấp là gì?

Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử thì giai cấp chỉ là một hiện tượng có tính chất lịch sử, gắn liền với những điều kiện lịch sử nhất định, nó mang tính khách quan và quy luật. Trong tác phẩm: “Sáng kiến vĩ đại”, Lê-nin đã định nghĩa về giai cấp như sau: “ Người ta gọi là giai cấp, những tập đoàn người to lớn gồm những người khác nhau về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về quan hệ của họ (thường thường thì những quan hệ này được pháp luật quy định và thừa nhận) đối với những tư liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao động xã hội, và khác nhau về cách thức hưởng thụ và về phần của cải của xã hội, ít hoặc nhiều mà họ được hưởng. Giai cấp là những tập đoàn người, mà tập đoàn người này thì có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn khác, do chỗ các tập đoàn đó có địa vị khác nhau trong một chế độ kinh tế xã hội nhất định”.

Các đặc trưng cơ bản trong định nghĩa

Từ định nghĩa trên ta có thể rút ra những đặc trưng cơ bản sau đây:

Đặc trưng thứ nhất: Giai cấp là những tập đoàn người có địa vị khác nhau trong một hệ thống sản xuất nhất định. Điều đó có nghĩa là giai cấp chỉ là một hiện tượng mang tính chất lịch sử, nó chỉ tồn tại và phát triển trong những điều kiện lịch sử xã hội nhất định. Giai cấp không phải tồn tại trong tất cả các xã hội khác nhau của lịch sử và nó không thể tồn tại vĩnh viễn và tuyệt đối. Ví dụ: Trong xã hội nguyên thủy là một xã hội không có giai cấp và nếu như xây dựng thành công chủ nghĩa cộng sản thì cũng là một xã hội không có giai cấp.

Đặc trưng thứ hai: Các giai cấp có mối quan hệ khác nhau đối với tư liệu sản xuất. Quan hệ với tư liệu sản xuất của xã hội, thực chất là quan hệ với sở hữu tư liệu sản xuất được thể hiện trong quan hệ sản xuất vật chất của xã hội. Đây là quan hệ có tính chất quyết định với những quan hệ khác của giai cấp như quan hệ về địa vị xã hội và tổ chức sản xuất vật chất của xã hội.

Đặc trưng thứ ba: Các giai cấp có vai trò khác nhau trong việc tổ chức lao động xã hội. Quan hệ này phụ thuộc vào quan hệ thứ hai, bởi vì các giai cấp có vai trò khác nhau trong việc tổ chức lao động xã hội phải phụ thuộc vào quan hệ sở hữu với tư liệu sản xuất của xã hội. Nếu như giai cấp nào nắm tư liệu sản xuất vật chất của xã hội thì giai cấp đó trở thành giai cấp thống trị và có quyền tổ chức lao động sản xuất xã hội.

Đặc trưng thứ tư: Các giai cấp có những phương thức và quy mô thu nhập khác nhau về của cải xã hội. Đặc trưng này cũng phụ thuộc vào đặc trưng thứ hai. Bởi sự khác nhau về thu nhập, phương thức thu nhập đều phụ thuộc vào quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất vật chất của xã hội.

Bốn đặc trưng trên có quan hệ mật thiết với nhau, trong đó đặc trưng thứ hai là quan trọng nhất; nhưng đồng thời thiếu một trong bốn đặc trưng thì cũng không thành giai cấp. Như vậy, giai cấp là một phạm trù lịch sử, có nghĩa là giai cấp chỉ xuất hiện và tồn tại trong những điều kiện lịch sử nhất định. Giai cấp là các tập đoàn người to lớn, mà sự khác nhau căn bản của họ là sự khác nhau về các mặt của quan hệ sản xuất. Giai cấp và quan hệ giai cấp không phải là quan hệ giữa các cá nhân riêng lẻ, mà là quan hệ giữa các tập đoàn người thông qua các tổ chức chính trị xã hội nhất định. Sự phân chia xã hội thành giai cấp dẫn đến sự xuất hiện mâu thuẫn và quá trình đấu tranh giai cấp trong lịch sử.